Αν κάποιος ήθελε να τοποθετήσει στην κορυφή του 20 Αιώνα έναν στοχαστή, έναν μέγα διδάσκαλο, έναν πολιτικό ηγέτη, έναν πνευματικό ηγέτη, έναν επαναστάτη, και έναν πατριώτη κι ακτιβιστή, αυτή η κορυφή θα είχε ένα και μόνο όνομα, που θα τους κάλυπτε όλους: Μαχάτμα Γκάντι
Και μέχρι στιγμής, σε ότι αφορά και στον 21 Αιώνα, αυτή η κορυφή παραμένει δική του. Κι εδώ θα πρέπει να αναρωτηθούν οι νεαροί μας αναγνώστες, γιατί δεν διδάσκεται η ιστορία και διδασκαλία του εκτενώς στα σχολεία και πανεπιστήμια;
Ο Μοχάντας Καραμτσάντ Γκάντι γεννήθηκε στο Πορμπαντάρ στις 2 Οκτωβρίου 1869. Υπήρξε η κεντρική μορφή του εθνικού κινήματος για την ινδική ανεξαρτησία και εμπνευστής της μεθόδου παθητικής αντίστασης χωρίς τη χρήση βίας έναντι των καταπιεστών. Η κεντρική ιδέα του κινήματος του ήταν απλά… «ανυπακοή».
Η διδασκαλία του επηρέασε το διεθνές κίνημα για την ειρήνη και μαζί με τον ασκητικό βίο του συνέτειναν στο να καταστεί παγκόσμιο σύμβολο και ορόσημο της φιλοσοφικής και κοινωνικοπολιτικής διανόησης του 20ού αιώνα. Έγινε ευρύτερα γνωστός με την προσωνυμία Μαχάτμα, που φαίνεται να του απέδωσε στα 1915 ο Ινδός νομπελίστας ποιητής και φιλόσοφος Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ και στα σανσκριτικά σημαίνει Μεγάλη Ψυχή (μάχα= μεγάλη, άτμα= ψυχή).
Που γεννήθηκε
Το οικογενειακό του περιβάλλον ασπαζόταν τις απόψεις του τοπικού θρησκευτικού κινήματος το οποίο πρέσβευε τις αρχές του μη τραυματισμού οποιουδήποτε ζωντανού πλάσματος. Οι πιστοί δεν έτρωγαν κρέας και θεωρούσαν τη νηστεία ως μέθοδο αυτοκάθαρσης. Μετά το θάνατο του πατέρα του το Νοέμβρη του 1885 ο Γκάντι μετέβη στο Λονδίνο προκειμένου να ακολουθήσει νομικές σπουδές.
Η παραμονή του στο Λονδίνο επηρεάστηκε από την υπόσχεση, που είχε δώσει στη μητέρα του, ενώπιον του μοναχού Becharji της ομάδας Τζαΐν, να απέχει από την κρεοφαγία, την οινοπνευματοποσία και την ερωτική ελευθεριότητα. Ο Γκάντι ωστόσο στη συνέχεια μελέτησε θρησκευτικά έργα και πραγματείες, ακόμη και τη Βίβλο και την Καινή Διαθήκη. Από κει και πέρα στη ζωή του κυριάρχησε ο σεβασμός για κάθε θρησκεία αλλά και για την προσωπική θρησκευτική επιλογή.
Επέστρεψε στην Ινδία το 1891. Τελικώς δεν άσκησε παρά μόνο για ελάχιστο χρονικό διάστημα τη δικηγορία, καθώς δεν είχε το θάρρος να αγορεύσει στα δικαστήρια και γρήγορα την εγκατέλειψε. Τότε του έγινε μια πρόταση από την εταιρεία Dada Abdulla & Co. να την αντιπροσωπεύσει σε μία δικαστική υπόθεση στη Νότια Αφρική. Ο Γκάντι ενθουσιάστηκε από την προσφορά και ξεκίνησε για την Αφρική τον Απρίλιο του 1893.
Αντιμέτωπος με το απαρτχάιντ
Στη Νότιο Αφρική ήρθε αντιμέτωπος με το καθεστώς του απαρτχάιντ, τους φυλετικούς διαχωρισμούς που κατέληξαν και στη δική του εκδίωξη από αίθουσα των δικαστηρίων επειδή αρνήθηκε να βγάλει το παραδοσιακό του τουρμπάνι. Γρήγορα ο ίδιος αποφάσισε να κινητοποιηθεί πολιτικά ενάντια στο σκληρό καθεστώς και υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Παρέμεινε στη Νότιο Αφρική για 20 χρόνια και βρέθηκε πολλές φορές στη φυλακή για τις κινητοποιήσεις και τους αγώνες του.
Κατά τη διάρκεια τους, επέμεινε στην άρνηση του για τη χρήση βίας και ο ίδιος έλεγε ότι είχε επηρεαστεί από τη διδασκαλία του Ιησού Χριστού. Κατά τη διάρκεια του πολέμου των Μπόερς ο Γκάντι διηύθυνε μία μονάδα του Ερυθρού Σταυρού. Μετά τη λήξη του πολέμου συνέχισε τους αγώνες του για τα δικαιώματα των Ινδών μεταναστών και μάλιστα ίδρυσε και μια συνεταιριστική παροικία για Ινδούς. Το 1914 η κυβέρνηση της Νοτίου Αφρικής παραχώρησε αρκετά από αυτά που ζητούσε ο Γκάντι, όπως την αναγνώριση των ινδικών γάμων και την κατάργηση του κεφαλικού φόρου. Τον ίδιο χρόνο ο Γκάντι επέστρεψε στην Ινδία.
Πίσω στην Ινδία
Εκεί αποφάσισε να αγωνιστεί για το ζήτημα της επαγγελματικής μαθητείας όπου οι φτωχοί και αναλφάβητοι εργάτες εγκατέλειπαν την Ινδία για να δουλέψουν σε άλλες βρετανικές αποικίες. Επιστρατεύοντας και πάλι τη μέθοδο της παθητικής αντίστασης κινητοποίησε τον κόσμο και πίεσε την κυβέρνηση να ορίσει σύντομα ημερομηνία παύσης του συστήματος της επαγγελματικής μαθητείας.
Ο αγώνας για την ανεξαρτησία των Ινδών
Στην περίοδο του Μεσοπολέμου πρωταγωνίστησε και πάλι στον εθνικό αγώνα για την ανεξαρτησία των Ινδών. Το κίνημα σύντομα γιγαντώθηκε και η τακτική της παθητικής αντίστασης υιοθετήθηκε από εκατομμύρια Ινδών. Το 1919 το Βρετανικό Κοινοβούλιο μέσω της πράξης του Rowlatt, παραχώρησε στις αποικιακές δυνάμεις έκτακτες εξουσίες για την αντιμετώπισή του κινήματος. Αυτό έφερε περισσότερους οπαδούς. Ωστόσο, η διαδήλωση εναντίον της συγκεκριμένης πράξης που πραγματοποιήθηκε στην πόλη Αμριτσάρ κατέληξε σε ένα λουτρό αίματος και έμεινε γνωστή στην ιστορία ως η «σφαγή του Αμριτσάρ». Ο Γκάντι πιστός στις αρχές του όρισε την ημέρα εκείνη ως ημέρα νηστείας και προσευχής για τα θύματα.
Το 1920 ο Γκάντι προώθησε μία οργανωμένη εκστρατεία μη συνεργασίας και ανυπακοής. Παραιτήθηκαν οι Ινδοί κρατικοί αξιωματούχοι, οι πολίτες αρνούνταν τη συμμετοχή σε κρατικούς οργανισμούς και τα παιδιά αποχώρησαν από τα κρατικά σχολεία. Το 1930 ίδρυσε μαζί με τους οπαδούς του το Κίνημα Πολιτικής Ανυπακοής. Αγωνίστηκε κατά της οικονομικής εξαθλίωσης των Ινδών και κατά των βρετανικών καρτέλ που είχαν επιβάλλει οι αποικιοκράτες.
Επιπλέον αγωνίστηκε για την κατάργηση του συστήματος των καστών το οποίο καταπίεζε την ινδική κοινωνία. Το 1942 συγκρότησε ένα νέο κίνημα με στόχο την ανεξαρτησία της Ινδίας. Συνελήφθη και φυλακίστηκε για αρκετά χρόνια. Η ανεξαρτησία της Ινδίας έγινε πραγματικότητα το 1947. Ωστόσο, οι Βρετανοί είχαν ήδη πονηρά διαμελίσει τη χώρα επικαλούμενοι την έκρηξη του φανατικού μουσουλμανικού εθνικισμού, γεγονός που οδήγησε και στο διαμελισμό της Ινδίας και την ίδρυση του κράτους του Πακιστάν.
Το όραμά του
Όνειρο του Γκάντι, ωστόσο, ήταν μια ενιαία Ινδία στην οποία ινδουιστές και μουσουλμάνοι θα συνυπήρχαν ειρηνικά. Δυο φορές μάλιστα έκανε ο ίδιος απεργία πείνας όταν στην αχανή χώρα γίνονταν συγκρούσεις μεταξύ ινδουιστών και μουσουλμάνων, κι έλεγε δεν θα βάλω μπουκιά στο στόμα, αν δεν σταματήσει και η παραμικρή αιματοχυσία στο πιο απομακρυσμένο χωριό. Και τις δυο φορές κατάφερε να τις σταματήσει γιατί ήταν αγαπητός τόσο από τους ινδουιστές όσο και μουσουλμάνοι. Τον αποκαλούσαν “πατερούλη” τους.
Έκανε ό,τι πρέσβευε
Είναι ίσως ο μοναδικός πολιτικός ηγέτης που εφάρμοζε ο ίδιος αυτό που έδινε ως συμβουλή στον λαό του. Στα πλαίσια της αντίστασης, ανυπακοής και μη συνεργασίας ήταν και η παραγωγή και κατανάλωση εγχώριων προϊόντων για να μην εξαρτάται η χώρα από τους Βρετανούς σε εισαγωγές. Συνέστησε την καλλιέργεια βαμβακιού, και την παραγωγή βαμβακερών υφασμάτων και κυρίως ρούχων. Ο ίδιος μάλιστα έγνεθε τη δική του κλωστή με το αδράχτι του, ακόμα και κατά τη διάρκεια συναντήσεων με άλλους αξιωματούχους, ντόπιους ή ξένους, ή δημοσιογράφους:
21 μαθήματα ζωής από τον κήρυκα της αντίστασης χωρίς βία
Τα εφτά που δεν πρέπει να έχεις: Πλούτο χωρίς μόχθο, Γνώση χωρίς χαρακτήρα, Πολιτική χωρίς αρχές, Απόλαυση χωρίς συναίσθημα, Εμπόριο χωρίς ήθος, Επιστήμη χωρίς ανθρωπιά, Αγάπη χωρίς θυσία
Πρέπει να ζούμε σαν να πρόκειται να πεθάνουμε αύριο και να μελετάμε σαν να πρόκειται να ζήσουμε για πάντα
Όταν απογοητεύομαι, θυμάμαι ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας η αλήθεια και η αγάπη πάντοτε νικούσαν. Υπήρξαν τύραννοι και δολοφόνοι που για κάποιο διάστημα φαίνονταν ανίκητοι, αλλά στο τέλος, πάντοτε, όλοι γκρεμίζονται. Σκεφθείτε το, πάντοτε
Ακόμα κι αν αποτελείς μειοψηφία του ενός, η αλήθεια είναι αλήθεια
Μ’ αρέσει ο Χριστός σας. Δεν μ’ αρέσουν οι χριστιανοί σας. Οι χριστιανοί σας είναι τόσο διαφορετικοί από τον Χριστό
Είναι καλύτερα να στέκεσαι όρθιος με σπασμένο και μπανταρισμένο κεφάλι, από το να σέρνεσαι με την κοιλιά για να γλιτώσεις το κεφάλι σου
Κανείς δεν μπορεί να με πληγώσει χωρίς τη συγκατάθεση μου
Τη μέρα που η δύναμη της αγάπης θα υπερνικήσει την αγάπη της δύναμης, ο κόσμος θα γνωρίσει την ειρήνη
Ένας δειλός είναι ανίκανος να δείξει αγάπη. Αυτό είναι προνόμιο των γενναίων
Ο ελεύθερος άνθρωπος μπορεί να είναι ελεύθερος και στο κλουβί της φυλακής του
Η ικανότητα να συγχωρείς είναι προσόν του δυνατού. Οι αδύναμοι ποτέ δεν συγχωρούν
Το μόνο αποτέλεσμα που θα έχει το «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» είναι ότι θα καταλήξει να κάνει όλον τον κόσμο τυφλό
Ευτυχία είναι όταν αυτά που σκέφτεσαι, αυτά που λες και αυτά που κάνεις, βρίσκονται σε αρμονία
Η χειρότερη μορφή βίας είναι η φτώχεια
Ένας άνθρωπος είναι το σύνολο των πράξεων του. Τι έχει κάνει, τι μπορεί να κάνει. Τίποτε άλλο
ΝΑ ΧΑΝΕΙΣ ΤΗΝ ΥΠΟΜΟΝΗ ΣΟΥ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΝΑ ΧΑΝΕΙΣ ΤΗ ΜΑΧΗ
Η χρήση βίας μπορεί να φαίνεται καμιά φορά ότι κάνει καλό, το καλό αυτό όμως είναι προσωρινό, ενώ το κακό που προξενεί είναι μόνιμο
Η ΜΗ-ΒΙΑ ΠΡΟΫΠΟΘΕΤΕΙ ΔΙΠΛΗ ΠΙΣΤΗ: ΠΙΣΤΗ ΣΤΟΝ ΘΕΟ ΚΑΙ ΠΙΣΤΗ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ
Η γη παράγει αρκετά για να ικανοποιήσει τις ανάγκες όλων των ανθρώπων, αλλά όχι την πλεονεξία όλων των ανθρώπων
Ένα λάθος δεν γίνεται αλήθεια επειδή είναι ευρέως διαδεδομένο, ούτε η αλήθεια γίνεται λάθος επειδή δεν τη βλέπει κανείς
ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΧΑΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΠΙΣΤΗ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ. Η ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΩΚΕΑΝΟΣ. ΑΝ ΜΕΡΙΚΕΣ ΣΤΑΓΟΝΕΣ ΤΟΥ ΩΚΕΑΝΟΥ ΕΙΝΑΙ ΒΡΟΜΙΚΕΣ, ΔΕΝ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΙ ΕΧΕΙ ΒΡΟΜΙΣΕΙ ΟΛΟΚΛΗΡΟΣ Ο ΩΚΕΑΝΟΣ
Σπάνιο ηχητικό ντοκουμέντο από ομιλία του Γκάντι με θέμα τον Θεό και την Αλήθεια
